Zanim Twoje dziecko rozpocznie naukę w 4 klasie szkoły podstawowej – wywiad z nauczycielką programu Matematyka EZO
Zapraszamy do przeczytania wywiadu z nauczycielką oraz właścicielką Szkoły Matematyki EZO w Krakowie, która od lat uczy dzieci i młodzież matematyki metodą EZO oraz jest współautorem programu Eksperymentuj, Zrozum, Oblicz!
Jak długo prowadzi Pani zajęcia pozalekcyjne z matematyki?
Uczę matematyki dzieci od 4 do 19 lat, na zajęciach pozalekcyjnych od 12 lat.
Czyli pierwsi Pani uczniowie mają dziś 16 lat?
Pierwsi moi uczniowie mają ponad 40 lat :-). Młodzi ludzie, których uczę już nie w szkole, ale na zajęciach dodatkowych mają 18 lat. Kiedy swoje zawodowe życie związałam z pracą w placówce, w której sama decyduję jak uczyć, moi pierwsi uczniowie byli w ostatniej grupie przedszkolnej, czyli w wieku 6 lat.
Porozmawiajmy o potrzebach dzieci sześcioletnich. Czy to właściwy wiek na naukę matematyki?
Dzieci uczą się matematyki znacznie wcześniej. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego obowiązująca od 2017 roku zawiera sporo elementów matematycznych. Między innymi:
Dziecko:
- wyraża ekspresję twórczą podczas czynności konstrukcyjnych i zabawy, zagospodarowuje przestrzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przedmiotom, określa ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, ciężar, porównuje przedmioty w swoim otoczeniu z uwagi na wybraną cechę;
- klasyfikuje przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układa przedmioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarza układy przedmiotów i tworzy własne, nadając im znaczenie, rozróżnia podstawowe figury geometryczne (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt);
- eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru długości przedmiotów, wykorzystując np. dłoń, stopę, but;
- określa kierunki i ustala położenie przedmiotów w stosunku do własnej osoby, a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżnia stronę lewą i prawą;
- przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wykonywania innych czynności, posługuje się liczebnikami głównymi i porządkowymi, rozpoznaje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, eksperymentuje z tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje dodawanie i odejmowanie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, odróżnia liczenie błędne od poprawnego;
- posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciami dotyczącymi następstwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wieczorem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy;
- rozpoznaje modele monet i banknotów o niskich nominałach, porządkuje je, rozumie, do czego służą pieniądze w gospodarstwie domowym
Sporo tego. Skąd pomysł, że dziecko w tym wieku potrzebuje więcej matematyki w swojej edukacji?
Zanim odpowiem spójrzmy na program nauczania matematyki w klasie 1 SP
W pierwszych miesiącach nauki nauczyciel klasy I powinien poświęcić najwięcej uwagi rozwojowi czynności umysłowych niezbędnych do uczenia się matematyki, a więc przeliczaniu, spostrzeganiu zaistniałych zmian, wnioskowaniu, klasyfikowaniu, rozumowaniu przyczynowo-skutkowemu. Umiejętności te powinny być rozwijane na prostych przykładach, zainspirowanych życiem codziennym dziecka, do których należą:
- liczenie przyborów szkolnych, dzieci w klasie
- porównywanie liczebności zbiorów,
- układanie zabawek w kąciku,
- zabawy ze zmianą sekwencji elementów (co zniknęło, co się zmieniło),
- obserwacje zmian w pogodzie,
- prowadzenie kalendarza
Z porównania obu treści podstaw programowych wynikają wnioski:
- W uczeniu dzieci konieczne jest powtarzanie tych samych treści programowych w kolejnych latach nauki
Ale
warunkiem rozwoju dziecka jest dobór właściwych narzędzi i metod dostosowanych do wieku. Nie można każdego dziecka, w każdym kolejnym roku życia uczyć tylko liczenia do 10, kiedy ono chce i jest gotowe uczyć się np. do 100, czy 1000
- To bardzo istotne, że elementami obu podstaw jest geometria
Ale
Tu także napotykamy ograniczenie. Dzieci po trzech pierwszych latach SP znają tylko kwadrat, prostokąt, trójkąt i koło. Wygląda, że przez 6 lat nauki trzech w przedszkolu i trzech latach SP były w stanie przyswoić sobie nazwy tylko 4 figur płaskich. Dzieci potrafią dużo więcej. Nie spotkałam w swojej edukacji, w ciągu ostatnich 12 lat dziecka, które nie potrafiło wymienić i nauczyć się rozpoznawać wszystkie figury płaskie i bryły. Z pełną odpowiedzialnością mogę powiedzieć, że dzieci korzystające z zajęć Matematyka EZO znają często figury lepiej niż ich rodzice.
- Podstawa nauczania matematyki w SP zawiera także rozwijanie umiejętności systematyzacji i wstępnej matematyzacji konkretnych sytuacji życiowych – zabawy w sklep, bank, biuro podróży, kiermasz, aukcje, licytacje
Czy zabawa w sklep, bank albo kiermasz jest możliwa z grupą dzieci siedzących w szkolnych ławkach? Żeby dziecko zrozumiało np. istotę zakupów musi podejść do lady sklepowej, dysponować pieniędzmi (choćby plastikowymi), znać ich wartość i sytuację, w której może otrzymać resztę.
Zabawa w bank to znacznie więcej aspektów matematycznych niż tylko budynek z takim napisem. Moi uczniowie klas 1 SP, rozumieją podział całości na równe części, dlatego łatwiej im wyjaśnić zasadę funkcjonowania banków. Dzieci dostrzegają ułamki w podziale różnych przedmiotów. Temu podziałowi potrafią przyporządkować zapis liczbowy.
Dobrze dobrane metody i narzędzia na zajęciach,
zamienią zdobyte umiejętności na sukces w grze z rodzicami.
Dlatego odpowiedź na pytanie, czy dziecko potrzebuje w edukacji wczesnoszkolnej więcej matematyki brzmi: ZDECYDOWANIE TAK!
80% małych dzieci jest uzdolniona matematycznie. Ten talent łatwo zaprzepaścić, zgubić. Ciekawe, a w zasadzie przerażające, że często dzieje się to w czasie lat edukacji wczesnoszkolnej.
W szkołach EZO staramy się na zajęciach z dziećmi do tego nie dopuścić.
Dzieci na zajęciach prowadzonych zgodnie z programem Matematyka EZO – Eksperymentuj, Zrozum, Oblicz:
- nie wypełniają pustych okienek w książkach pod dyktando nauczyciela. Za pomocą ogromnej bazy liczmanów (żetony, guziczki, małe figurki zwierzątek itp) najpierw samodzielnie obliczają, a po tym rozwiązują zadania w sowich książkach
- nie otrzymują gotowych rozwiązań i odpowiedzi, a są zachęcane do samodzielnego ich szukania poprzez właściwe ćwiczenia, dobrze zadawane pytania, gry oraz brak krytyki za niewłaściwe odpowiedzi lub złe rozumowanie
Natomiast dzieci oprócz nauki liczenia i ćwiczenia wszystkich działań arytmetycznych:
- dotykają, przekładają, przelewają, porównują
To tylko niektóre doświadczenia na podstawie których każde dziecko na naszych zajęciach buduje podstawy swojego matematycznego myślenia oraz poznawania matematycznych symboli
- dostrzegają matematykę w otaczającym świecie
Dzięki czemu uczą się i rozwijają wrażliwość np. na muzykę i sztukę. Budowanie tej wrażliwości dziecka na otaczający go świat jest ważnym elementem wszystkich zajęć EZO
- powtarzają sekwencje dowolnej liczby elementów
Ta umiejętność stanowi podstawę uczenia dzieci logicznego myślenia, która jest niezbędna np. do nauki gramatyki dowolnego języka. Dlatego układanie wzorów, budowanie rytmów, powtarzanie ich stanowi ważną część naszego programu, na każdym etapie nauki dzieci z klas 1 – 3 SP
Z tych informacji wynika, że nauka matematyki polega na uczeniu wyciągania właściwych wniosków. Czy to prawda?
Znów wrócę do podstaw programowych. Opracowane w podstawie metody pracy z dziećmi są skierowane na ogólny rozwój dziecka. Praca nauczyciela podporządkowana jest ograniczeniom zapisanym w tej podstawie. Metody szkolne są odtwórcze!, a powinny być TWÓRCZE. Na lekcjach w szkole bardzo często nauczyciel uczy swojego rozumowania, czyli często tylko tego zawartego w podstawie programowej. Zabija w ten sposób kreatywność i samodzielność ucznia. To czasami problem wielu dorosłych, którzy nie rozumieją, że ich dzieci mogą być bystrzejsze kiedy „świadomie tylko obserwują”.
Na koniec proszę o podanie najważniejszych według Pani celów kształcenia matematycznego dzieci w wieku wczesnoszkolnym
Te cele według mnie to:
- rozwijanie kreatywności i innowacyjności
- mobilizowanie, prowokowanie do samodzielnej pracy
- rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia, logicznego rozumowania i wyciągania wniosków
- pokazywanie ogromnej wartości zdobytej w wyniku uczenia się wiedzy
- rozbudzanie ciekawości dzieci
- motywowanie do pracy
- wspieranie dzieci i młodzieży we wszystkich latach nauki w wyborze właściwej drogi dalszej edukacji
- i najważniejsze: wzmacnianie u uczniów poczucia własnej wartości
Ostatni cel jest bardzo wymagający. Dobra współpraca to klucz do edukacyjnego sukcesu każdego dziecka.
Pamiętajmy czasami nie sama wiedza, a właściwy rozwój myślenia operacyjnego pomnaża matematyczną inteligencję dziecka.
